शिक्षाको स्तर सुधार गर्न सके थप विदेशी विद्यार्थी भित्रिने सम्भावना, तर हाल भने उल्टो प्रवृत्ति

काठमाडौं, वैशाख २७ । नेपालमा अध्ययन गर्न आउने विदेशी विद्यार्थीको संख्यामा निरन्तर गिरावट आएपछि देशले अर्बौं रुपैयाँ बराबरको विदेशी मुद्रा गुमाउन थालेको छ। विदेशी विद्यार्थी नेपालमा आउँदा, भर्ना शुल्कदेखि आवास खर्चसम्म तिर्ने हुँदा शिक्षा क्षेत्रमार्फत देशले महत्वपूर्ण विदेशी मुद्रा आर्जन गर्दै आएको थियो। तर, हाल यो आम्दानीमा उल्लेखनीय कमी आएको देखिएको छ।

नेपाल राष्ट्र बैंकको तथ्यांकअनुसार चालु आर्थिक वर्ष २०८१/८२ को पहिलो पाँच महिनामा शिक्षामार्फत जम्मा दुई अर्ब पाँच करोड रुपैयाँ भित्रिएको छ। गत वर्षको सोही अवधिमा यो आम्दानी दुई अर्ब ३८ करोड रुपैयाँ थियो। अझ अघिल्लो वर्ष त शिक्षाबाट छ अर्बभन्दा बढी विदेशी मुद्रा नेपाल भित्रिएको थियो। तर, अहिले यो क्रम उल्टिएको छ।

गुनासो त छ, तर काम पनि छ

नेपालमा मुख्यतया भुटान, भारत, पाकिस्तान, श्रीलंका लगायत देशका विद्यार्थी मेडिकल, कानुन र भाषा शिक्षाको लागि आउने गर्छन्। यिनीहरूको संख्या घट्नुको सीधा असर देशको विदेशी मुद्रा आम्दानीमा परेको छ। अध्ययन, बसोबास, अन्य दैनिक खर्चहरू गर्दा उनीहरू नेपालमा ठुलो रकम खर्च गर्ने गर्छन्। अहिले त्यो रकम गुमिन थालेको छ।

अर्कोतर्फ, नेपाली विद्यार्थी भने ठूलो संख्यामा विदेश पलायन भइरहेका छन्। चालु आर्थिक वर्षको पाँच महिनामै ४७ अर्ब ४० करोड रुपैयाँ शिक्षा खर्चको नाममा विदेश गइसकेको छ। यो अघिल्लो वर्षको तुलनामा झिनो भए पनि उच्चस्तरीय शिक्षाको खोजीमा नेपाली विद्यार्थीको देशबाहिरको आकर्षण घटेको छैन।

शिक्षाविद्हरू भन्छन्—नेपालले विदेशी विद्यार्थीलाई आकर्षित गर्न आफ्नो शिक्षाको गुणस्तरमा सुधार गर्नु अत्यावश्यक छ। पाठ्यक्रमको आधुनिकीकरण, अन्तर्राष्ट्रिय मान्यता, पारदर्शिता र अध्ययनको सहजतामा सुधार गर्न सकिएको खण्डमा नेपालको उच्च शिक्षाले विदेशी विद्यार्थीलाई पुनः तान्न सक्छ। त्यसबाट विदेशी मुद्रा आम्दानीको नयाँ ढोका पनि खुल्न सक्छ।

तर अहिलेको अवस्था भने फरक संकेत गर्दैछ। शिक्षामा लगानी बढाउनुको सट्टा, गुणस्तर घट्दै जाँदा न त विदेशी विद्यार्थी टिकिरहेका छन्, न त देशभित्रै नेपाली विद्यार्थी विश्वस्त छन्। यही कारण नेपालको शिक्षा क्षेत्रले आन्तरिक रूपमा पनि घाटा ब्यहोर्न थालेको छ।

निष्कर्ष

यदि नीति निर्माताहरूले चाँडै प्रभावकारी उपायहरू अवलम्बन नगरे, नेपालको शिक्षा क्षेत्रले विदेशी मुद्रा आम्दानी मात्रै होइन, प्रतिष्ठा पनि गुमाउने खतरा छ।

नेपालमा विदेशी विद्यार्थी ल्याउन के कुराले रोक्यो ?