अध्ययनको नाममा बढ्दो मुद्रा बाहिरिने प्रवृत्तिले अर्थतन्त्रमा गम्भीर असर

काठमाडौं, वैशाख ३० । नेपाल राष्ट्र बैंकको तथ्यांक अनुसार चालु आर्थिक वर्षको ९ महिनामा १ खर्ब ३ अर्ब ८४ करोड रुपैयाँ विद्यार्थीको वैदेशिक शिक्षाका लागि विदेश पठाइएको छ। यो अघिल्लो वर्षको तुलनामा उल्लेखनीय वृद्धि हो, जहाँ सोही अवधिमा ९५ अर्ब ८५ करोड रुपैयाँ मात्र गएको थियो। विद्यार्थीको वैदेशिक शिक्षा सम्बन्धी यस्तो बढ्दो खर्च विदेशी मुद्रा सञ्चिति सन्तुलनमा चुनौतीपूर्ण मानिन्छ।

नेपाली विद्यार्थीको वैदेशिक शिक्षा को खर्चले सेवा खाता घाटामा

विदेशी शिक्षामा लगानीको यो बढ्दो प्रवृत्तिले अर्थतन्त्रमा स्पष्ट दबाब परेको देखिन्छ। चैत मसान्तसम्मको सेवा खाता अन्तर्गत भ्रमण शीर्षकमा कुल १ खर्ब ७० अर्ब ३९ करोड रुपैयाँ बाहिरिएको छ। यो गत वर्षको तुलनामा झण्डै १९ प्रतिशत बढी हो।

उक्त रकममध्ये शिक्षाको हिस्सा सबैभन्दा बढी छ भने, नेपाली नागरिकले घुमफिरका लागि मात्र पनि ६६ अर्ब ५५ करोड रुपैयाँ विदेशमा खर्च गरेका छन्। त्यस्तै, सोही अवधिमा नेपाल भ्रमणमा आएका विदेशी पर्यटकबाट भएको आम्दानी ६६ अर्ब ५४ करोडमा सीमित देखिन्छ। यसले गर्दा भ्रमण आयभन्दा व्यय बढी हुँदा सेवा खाता घाटा ८१ अर्ब ५४ करोडमा पुगेको छ।

विदेशी विश्वविद्यालयतर्फ झुकावले नेपाली विद्यार्थीको वैदेशिक शिक्षा खर्च थप बढ्दै

गुणस्तरहीन शिक्षा प्रणालीले पलायनको गति बढायो, विद्यार्थी र अभिभावक देशको शिक्षा प्रणालीप्रति निराश छन्। विदेशी शिक्षामा सबैको झुकाव बढेको छ। यो झुकावको सीधा असर नेपाली विद्यार्थीको वैदेशिक शिक्षा खर्चमा देखिन्छ।

शिक्षाको नाममा हरेक वर्ष खर्बौँ रुपैयाँ देशबाहिर जानु केवल आर्थिक होइन, मानव संसाधन पलायनको पनि संकेत हो। यसले देशको दीर्घकालीन विकास लक्ष्यमा प्रश्न चिन्ह खडा गरेको छ।

नेपाली विद्यार्थीको वैदेशिक शिक्षाको खर्चले पर्यटन क्षेत्रलाई समेत दबाबमा

नेपालले पर्यटक भित्र्याउन गरेको लगानीअनुसार आम्दानी हुन नसक्नु अर्को चुनौती बनेको छ। नेपालीले घुमफिरमा खर्च गरेभन्दा पर्यटकले कम पैसा छाडेका छन्। नेपाल आउने पर्यटकले ६६ अर्ब ५४ करोड मात्रै खर्च गरे पनि नेपालीहरूले घुमफिरमा ६६ अर्ब ५५ करोड खर्च गरेका छन्। यसले सेवा खाता घाटालाई अझ गहिरो बनाएको छ।

समाधान के हो?

नेपाली विद्यार्थीको वैदेशिक शिक्षा खर्च नियन्त्रण गर्न समयमै रणनीति बनाउन आवश्यक रहेको छ। यदि देशभित्रै गुणस्तरीय शिक्षा दिने वातावरण बनाइएन भने विद्यार्थीलाई रोक्न सकिँदैन। नेपाली विद्यार्थी को वैदेशिक शिक्षाको खर्च घटाउन सरकारले दीर्घकालीन नीति ल्याउन जरुरी देखिन्छ।