तेलजन्य वस्तुको निर्यातले निर्यात वृद्धि, कच्चा तेल र इन्धन आयातमा निर्भरता कायमै

काठमाडौँ, जेठ १२ — पछिल्ला महिनाहरूमा नेपालको वैदेशिक व्यापार संरचना परिवर्तन हुँदै गएको संकेत देखिएको छ। विशेषगरी भटमास र सूर्यमुखीको तेल निर्यातमा उल्लेखनीय वृद्धि भएपछि निर्यातको योगदान बढ्दै गएको भन्सार विभागको तथ्यांकले देखाउँछ। यसले लामो समयदेखि आयातमा निर्भर अर्थतन्त्रलाई केही राहत मिलाउने सम्भावना देखिएको छ।

निर्यातमा उल्लेखनीय वृद्धिदर

चालू आर्थिक वर्ष ०८१/८२ को पहिलो १० महिनामा नेपालले १४ खर्ब ७४ अर्ब रुपैयाँको वस्तु आयात गर्दा, दुई खर्ब १७ अर्ब रुपैयाँ बराबरको वस्तु निर्यात गर्न सफल भएको छ। निर्यातको वृद्धिदर ७२.७१ प्रतिशत पुगेको छ, जुन विगतका वर्षहरूभन्दा निकै उच्च हो। यसै अवधिमा आयातको वृद्धिदर भने १३.११ प्रतिशतमा सीमित छ।

गत साउनमा वैदेशिक व्यापारमा निर्यातको हिस्सा जम्मा ८.७ प्रतिशत थियो। तर वैशाखसम्म आइपुग्दा यो हिस्सा बढेर १२.८८ प्रतिशत पुगेको छ। यसले देखाउँछ कि नेपालको वैदेशिक व्यापार संरचना निर्यातमुखी मोडमा जान थालेको छ।

तेलजन्य वस्तुले बढायो निर्यात

भटमास र सूर्यमुखीको तेलजस्ता तेलजन्य वस्तुहरूको निर्यातमा व्यापक वृद्धि देखिएको छ।

• भटमासको तेल — ७८ अर्ब ७५ करोड रुपैयाँ
• सूर्यमुखीको तेल — १० अर्ब ९ करोड रुपैयाँ

यी दुई वस्तुले मात्र कुल निर्यातको ४०.७७ प्रतिशत हिस्सा ओगटेका छन्।

अन्य निर्यात वस्तुहरू

नेपालको परम्परागत निर्यात वस्तुहरूमा समेत निरन्तरता देखिएको छ:

• गलैंचा — ८ अर्ब ८४ करोड
• अलैंची — ६ अर्ब ६७ करोड
• रोल्ड आइरन — ४ अर्ब ७९ करोड

आयात संरचनाको विविधता

यद्यपि निर्यातमा सुधार देखिए पनि आयाततर्फ अझै उच्च निर्भरता कायमै छ। विशेषगरी इन्धनजन्य वस्तुहरूको आयात अत्यधिक छ:

• डिजेल — १ खर्ब २ अर्ब
• पेट्रोल — ५३ अर्ब
• ग्यास — ५१ अर्ब ८१ करोड
• हवाई इन्धन — १६ अर्ब १४ करोड

तेल प्रशोधनमा प्रगति भए तापनि नेपालको वैदेशिक व्यापार संरचना कच्चा तेलमा विदेशमा निर्भर छ।
उदाहरणका लागि:

• भटमासको कच्चा तेल — ८१ अर्ब ८९ करोड
• सूर्यमुखीको कच्चा तेल — २४ अर्ब ६४ करोड

अन्य प्रमुख आयात वस्तुहरू

• स्मार्टफोन — २८ अर्ब ७६ करोड
• फलामजन्य वस्तुहरू — ४१ अर्ब ४९ करोड
• औषधिजन्य वस्तुहरू — २५ अर्ब ५० करोड
• धान — १८ अर्ब ९५ करोड
• मकै — १४ अर्ब ९७ करोड
• कोइला — १८ अर्ब २६ करोड
• सुन — १७ अर्ब १२ करोड
• इलेक्ट्रिक गाडी (१०० किलोवाटसम्म) — १३ अर्ब ८७ करोड

त्यसैगरी युरिया मल, रासायनिक मल, तोरीको पिना, अर्धप्रशोधित फलाम, भटमासको पिना लगायत वस्तुहरूको आयात पनि उल्लेखनीय छ।

भन्सार कर बढ्ने हल्लाले ईभी आयात दोब्बर, व्यापारी नाफाको रणनीतिमा

निष्कर्ष

नेपालको वैदेशिक व्यापार संरचना अहिले नयाँ रूप लिँदैछ। निर्यातको हिस्सा उल्लेखनीय रूपमा बढिरहेको छ, खासगरी प्रशोधित तेलजस्ता वस्तुहरूमा। यद्यपि, आयात अझै उच्च छ र इन्धन तथा कच्चा वस्तुहरूमा निर्भरता घटाउने दीर्घकालीन रणनीति आवश्यक देखिन्छ। निर्यात प्रवर्द्धन र घरेलु उत्पादनमा ध्यान दिए व्यापार घाटा न्यूनीकरण सम्भव छ।