२०८०/८१ को वार्षिक समीक्षा प्रतिवेदन अनुसार नाफा घट्दो क्रममा, लाभांश प्रतिफल २.४% मा सीमित

काठमाडौं, जेठ १६ — सार्वजनिक संस्थानको समीक्षा अन्तर्गत आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को वार्षिक स्थिति प्रतिवेदन सार्वजनिक गरिएको छ। प्रतिवेदनअनुसार देशभर सञ्चालनमा रहेका ४५ वटा सार्वजनिक संस्थानहरूमध्ये २८ संस्था नाफामा, १५ घाटामा र २ पूर्ण रूपमा बन्द भएको उल्लेख गरिएको छ।

सम्पत्तिमा वृद्धिको संकेत, तर आम्दानी स्थिर

२०७९/८० को तुलनामा सार्वजनिक संस्थानहरूको कुल सम्पत्ति २.२०% ले वृद्धि भई २९ खर्ब १० अर्ब १७ करोड रुपैयाँ पुगेको छ। नेपाल सरकारको कुल लगानी ५.८६% ले बढेर ७ खर्ब ३ अर्ब ९३ करोड पुगेको छ। तर सञ्चालन आम्दानी भने ०.२२% ले घटेर ६ खर्ब ६० अर्ब १५ करोडमा सीमित भएको छ, जुन GDP को ११.५७% हो।

घाटा बढ्दो, नाफा घट्दो

२८ नाफामा रहेका संस्थाहरूको कुल नाफा ११.५०% ले घटेर ४२ अर्ब ६२ करोडमा झरेको छ। १५ घाटामा रहेका संस्थाहरूको घाटा भने ८.६५% ले वृद्धि भई ३ अर्ब ६३ करोड पुगेको छ। २ संस्था (नेपाल इन्द्रेणी विकास बोर्ड र नेपाल आयल निगमको एक इकाई) पूर्ण रूपमा बन्द छन्।

लाभांशमा तीव्र गिरावट

२०७९/८० मा १३ अर्ब ७५ करोड रुपैयाँ लाभांश दिएको अवस्थामा, २०८०/८१ मा कुल लाभांश ८ अर्ब ८३ करोडमा सीमित रह्यो — झन्डै ३५% गिरावट। शेयर लगानीको आधारमा हेर्दा लाभांश प्रतिफल २.४% मात्र देखिएको छ।

सुधारको खाँचो : कार्यक्षमता र पारदर्शिता

प्रतिवेदनमा कार्यसम्पादनमा कमजोरी, ढिलो निर्णय प्रक्रिया, वित्तीय अनुशासनको अभाव र पारदर्शिता नहुनु प्रमुख चुनौतीका रूपमा उल्लेख गरिएको छ। घाटामा रहेका संस्थाहरूको पुनर्संरचना, दक्ष व्यवस्थापन र लागत कटौती प्राथमिक सुधारका क्षेत्र मानिएको छ।

पाँच वर्षमा दोब्बर वित्तीय व्यवस्थापन खर्च : ऋण तिर्नकै लागि ऋण लिने सरकार

निष्कर्ष :

सार्वजनिक संस्थानहरू सरकारको लगानीका महत्वपूर्ण अंग हुन्। तर सार्वजनिक संस्थानको समीक्षा ले देखाएको गिरावटको प्रवृत्तिले तत्काल सुधार आवश्यक देखाएको छ। पारदर्शी, प्रतिस्पर्धी र स्वावलम्बी बनाउने दीर्घकालीन रणनीति बिना सरकारको लगानी फजुल खर्चमा रूपान्तरण हुने जोखिम बढ्दैछ।