सिकाइ पिरामिड: पढाउने होइन, सिकाउने शिक्षाको युग सुरु!
सक्रिय सिकाइ विधिमा आधारित नयाँ मोडेलले शिक्षणलाई प्रभावकारी र स्मरणीय बनाउँदैछ
काठमाडौं, जेठ २२ – शिक्षा प्रणालीमा गुणात्मक सुधार ल्याउने लक्ष्यसहित अहिले “सिकाइ पिरामिड” नामक दृष्टिकोणले चर्चा पाउन थालेको छ। यो सिद्धान्तले विद्यार्थीहरू कसरी सिक्छन् र कुन सिकाइ विधि दीर्घकालीन रूपमा असरदार हुन्छ भन्ने कुरा वैज्ञानिक ढंगले प्रस्तुत गर्छ। विशेषगरी निष्क्रिय (Passive) र सक्रिय (Active) सिकाइबीचको अन्तरलाई प्रस्ट्याउँदै यसले शिक्षण शैली परिवर्तन गर्न प्रेरित गरेको छ।
पिरामिडले के भन्छ?
सिकाइ पिरामिड अनुसार विभिन्न शिक्षण विधिको सम्झन सकिने प्रतिशत यस्तो देखिन्छ:
| सिकाइ विधि | सम्झन सकिने प्रतिशत |
|---|---|
| लेक्चर (Lecture) | 5% |
| पढ्नु (Reading) | 10% |
| श्रव्य-दृश्य सामग्री(Audio-visual content) | 20% |
| प्रदर्शन (Demonstration) | 30% |
| समूह छलफल (Discussion) | 50% |
| अभ्यास (Practice) | 75% |
| अरूलाई सिकाउनु (Teaching) | 90% |
यसबाट स्पष्ट हुन्छ, विद्यार्थीलाई संलग्न गराउने, अभ्यास गराउने र आफूले सिकेको अरूलाई सिकाउने विधिहरू सबैभन्दा प्रभावकारी हुन्छन्।
शिक्षकको भूमिकामा क्रान्ति
अबको युगमा शिक्षकको भूमिका केवल कक्षामा लेक्चर दिनेमा सीमित रहनुहुन्न। विशेषज्ञहरू भन्छन् — शिक्षक अब सिकाउने प्रक्रियामा “सहभागी” बन्नुपर्छ। विद्यार्थीलाई समूहमा छलफल गराउने, अभ्यास गराउने र उनीहरूलाई अरूलाई सिकाउने अवसर दिने वातावरण निर्माण गर्नु शिक्षणको नयाँ मानक बन्न थालेको छ।
सिकाइ पिरामिडले दिने ५ प्रमुख लाभ
- विद्यार्थीमा दीर्घकालीन सम्झना र आत्मविश्वास बढाउँछ
- संवाद, अभ्यास र समूहकार्यबाट कक्षा वातावरण अझ जीवन्त बनाउँछ
- शिक्षकलाई सृजनशील रणनीति अपनाउन मद्दत गर्छ
- समय र स्रोतको प्रभावकारी उपयोग सम्भव हुन्छ
- शिक्षालाई परीक्षामुखी होइन, जीवनमुखी बनाउँछ
नीति निर्माताको ध्यान: पाठ्यक्रममा समावेशको तयारी
शिक्षा मन्त्रालयका अनुसार आगामी पाठ्यक्रम निर्माण र शिक्षक तालिममा सिकाइ पिरामिडको अवधारणा समावेश गर्ने तयारी भइरहेको छ। मन्त्रालय स्रोत भन्छ:
“अबको शिक्षा परीक्षामुखी होइन, अनुभवमुखी र सहभागी बनाइनुपर्छ।”
नेपाली विद्यार्थीको वैदेशिक शिक्षा खर्च १ खर्ब नाघ्यो
निष्कर्ष: सिकाइ शैली परिवर्तन गरौँ, शिक्षा जीवन्त बनाऔँ
“सिकाइ पिरामिड” केवल एउटा शैक्षिक सिद्धान्त होइन — यो परिवर्तनको खाका हो। विद्यार्थीलाई सिकाउने तरिका बदल्दा मात्र उनीहरूको वास्तविक क्षमताको विकास हुन्छ। अब समय आएको छ — पाठ सम्झन होइन, बुझ्न र अरूलाई सिकाउन सिक्ने शिक्षणतर्फ अग्रसर हुने।
तपाईंको प्रतिक्रिया