न्यूज़िल्याण्डदेखि चिलीसम्मका प्रविधि, कानुन र सहभागिताका उपायहरू अब नेपालको सन्दर्भमा

काठमाडौं, साउन ९ –“नेपालमा केही हुन्न” भन्ने निराशावादी आवाज बारम्बार सुनिन्छ, विशेष गरी जब विषय भ्रष्टाचार हुन्छ। तर संसारका धेरै देशहरूले प्रमाणित गरिसके — इच्छाशक्ति, स्पष्ट नीति, पारदर्शिता र प्रविधिको सही प्रयोग भए, भ्रष्टाचारलाई नियन्त्रण गर्न सकिन्छ। नेपालका लागि पनि अब घाम ताप्ने होइन, सुधारका लागि अघि बढ्ने बेला आएको छ।

१. खुला जानकारी, सरकार पारदर्शी

अरू देशको अभ्यास:
न्यूजिल्याण्डले बजेट, खरिद, नीति निर्माणदेखि सम्पत्ति विवरणसम्म सार्वजनिक गरेर “फिस्कल ट्रान्सपरेन्सी” को उदाहरण दिएको छ।

नेपालमा के गर्न सकिन्छ?

1. सार्वजनिक खरिद अनुगमन कार्यालय प्रविधि–मैत्री बनाउने
2. सरकारी खर्चका विवरण मोबाइल एपमार्फत जनताले हेर्न सक्ने बनाउने

२. स्वतन्त्र संस्था, बलियो कानुन

के सिक्ने?
स्वीडेन, फिनल्यान्डजस्ता देशमा भ्रष्टाचार अनुगमन निकायहरू राजनीतिक हस्तक्षेपविनाको स्वतन्त्र संस्थाका रूपमा क्रियाशील छन्।

नेपालमा सुधारको बाटो:

1. अख्तियारलाई पूर्ण स्वतन्त्रता
2. लोकसेवा प्रणालीलाई निष्पक्ष र पारदर्शी

३. नागरिक निगरानी, चेतना र उजुरी प्रणाली

उदाहरण:
लाटभियामा “व्हिसलब्लोअर प्रोटेक्सन एक्ट” मार्फत उजुरीकर्ताको कानुनी संरक्षण हुन्छ।

नेपालमा सम्भावना:

1. “मैले घूस दिएँ”जस्ता प्लेटफर्मलाई जिल्लास्तरसम्म विस्तार
2. उजुरीकर्तालाई गोपनीयता र कानुनी संरक्षण

४. प्रविधिको प्रयोगले भ्रष्टाचार घटाउँछ

दक्षिण अमेरिकी अभ्यास:
चिलीको ChileCompra प्रणालीले सबै सरकारी खरिद अनलाइन बनाएको छ।

नेपालको सम्भावना:

1. ई-जीपी प्रणाली गाउँपालिका तहसम्म विस्तार
2. कर तिर्ने, योजना हेर्ने, नक्सा पास गर्ने प्रक्रिया पूर्ण रूपमा डिजिटल

५. सजाय सुनिश्चित, सम्पत्ति फिर्ता

सफल अभ्यास:
सिंगापुरमा भ्रष्टाचार फस्नेहरू तुरुन्त सजाय पाउँछन्।

नेपालमा के आवश्यक?

1. सम्पत्ति विवरण अनिवार्य
2. झुटा विवरण दिनेहरूलाई कानुनी सजाय
3. अवैध सम्पत्ति जफत

६. शिक्षा र चेतनाको साथ लड्ने

उदाहरण:
युगान्डाको “Zero Tolerance” अभियान स्कुलस्तरबाट नै सुरु हुन्छ।

नेपालमा के गर्न सकिन्छ?

1. स्कुल पाठ्यक्रममा भ्रष्टाचार विरोधी शिक्षा
2. स्थानीय भाषामा गीत, नाटक, भिडियोमार्फत सन्देश

७. अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग, अनुभव साटासाट

सार:
संयुक्त राष्ट्रसंघ र अन्य संगठनहरूसँग सहकार्यले प्रविधि, कानुनी ज्ञान र प्रशिक्षणमा सहायता पुर्‍याउँछ।

नेपालमा कार्यान्वयन:

1. UN’s Anti-Corruption Convention मा प्रतिबद्धता
2. अन्तर्राष्ट्रिय अनुसन्धान सहयोग

८. नेपाली शैलीको समाधान – सन्दर्भअनुसार उपाय

मुख्य कुरा:
सबै उपायको प्रतिलिपि होइन, नेपाली सन्दर्भ र आवश्यकता अनुसार रणनीति।

आवश्यकता:

1. स्थानीय सरकारमा जनताको सहभागिता
2. अनुगमन र जवाफदेहिताको संरचना मजबुत बनाउने

भ्रष्टाचार: समाजको क्यान्सर र नेपालको भविष्यमाथिको सिधा हमला

नेपालमा प्रविधि, पारदर्शिता, कानुनी सुधार र जनसहभागिता जस्ता उपायहरू गहिरो रूपमा लागू गर्न सकिएमा, भ्रष्टाचारमुक्त राष्ट्र बन्ने सपना केवल कल्पना होइन – सम्भावना बन्न सक्छ।

अब प्रश्न ‘के सम्भव छ?’ होइन, ‘कसरी सम्भव बनाउने?’ हुनुपर्छ।