काठमाडौं, साउन २० – पूर्वी नेपालको काकरभिट्टा–पानीट्याङ्की सीमाबाट भारतीय सीमा सुरक्षा बल (एसएसबी) ले सात नेपाली किशोरीलाई उद्धार गरेको छ। यो कारबाहीले नक्कली आधार कार्ड, प्यान कार्ड, र राहदानी प्रयोग गरेर मानव तस्करी गर्ने संगठित गिरोहको गतिविधि उजागर भएको छ।

घटनाको विवरण

भारतीय एसएसबीले गुप्तचर सूचनाको आधारमा सीमामा विशेष अपरेशन सञ्चालन गरी सात नेपाली किशोरीलाई उद्धार गरेको हो। उक्त कारबाहीमा एक नेपाली र एक भारतीय नागरिकलाई तस्करीको आरोपमा पक्राउ गरिएको छ। पक्राउ परेका दुई व्यक्तिलाई पश्चिम बंगाल प्रहरीको जिम्मा लगाइएको छ। एसएसबीले सामाजिक सञ्जाल ‘एक्स’ मार्फत यो जानकारी सार्वजनिक गरेको छ।

उद्धार गरिएका किशोरीहरू हाल सिलगुडीस्थित बाल कल्याण कमिटीको संरक्षणमा छन्। माइती नेपालका कोशी प्रदेश कार्यक्रम अधिकृत गोविन्द घिमिरेका अनुसार, पक्राउ परेका व्यक्तिहरूमध्ये एक जना सवारी चालक र अर्का दलाल हुन्। प्रारम्भिक अनुसन्धानमा किशोरीहरूलाई नक्कली परिचयपत्र र अर्काको नागरिकता प्रयोग गरी तस्करी गर्न खोजिएको पुष्टि भएको छ।

घिमिरेले भने, “यसअघिका घटनाहरूमा ‘गाउँको दाजु’ वा ‘ठूले’ ले कागजात बनाइदिएको भन्ने सुनिन्थ्यो, तर तिनको पहिचान खुल्न सक्थेन। यसपटक भने संलग्न व्यक्तिहरू पक्राउ परेका छन्, जसले कानुनी कारबाहीको बाटो खोलेको छ।”

मानव तस्करीको जालो र नक्कली कागजात

अनुसन्धानले सिलगुडी र बागडोगराजस्ता भारतीय सीमावर्ती सहरहरूमा संगठित गिरोहहरूले नक्कली आधार कार्ड, राहदानी, र प्यान कार्ड बनाउने गरेको खुलासा भएको छ। यस्ता कागजातहरू ३ लाख रुपैयाँ वा सोभन्दा बढीमा बनाइने गरेको पाइएको छ। झापाका प्रमुख जिल्ला अधिकारी गोपालकुमार अधिकारीका अनुसार, उद्धार गरिएका किशोरीहरू सङ्खुवासभा जिल्लाका हुन्। हाल नेपाल र भारत दुवै देशमा थप अनुसन्धान भइरहेको छ।

अमेरिकी विदेश मन्त्रालयको सन् २०२४ को प्रतिवेदनअनुसार, नेपालले मानव तस्करी नियन्त्रणका लागि न्यूनतम मापदण्ड पूरा गर्न नसकेको भन्दै देशलाई दोस्रो तहको निगरानी सूचीमा राखिएको छ। अनुमानअनुसार, प्रत्येक वर्ष ५,००० देखि १०,००० नेपाली महिला भारततर्फ तस्करी हुने गर्छन्। भारतमा कुल १,००,००० देखि २,००,००० नेपाली महिला रहेको अनुमान छ।

खुला सीमाको चुनौती

नेपाल र भारतबीचको १,८८० किलोमिटर लामो खुला सीमाना मानव तस्करीको प्रमुख मार्ग बनेको छ। विज्ञहरूले यो सीमाना विशेषगरी महिला र किशोरीहरूका लागि उच्च जोखिमपूर्ण रहेको औंल्याएका छन्। अमेरिकी प्रतिवेदनले नेपालको सीमा सुरक्षामा प्रहरीको भूमिका प्रभावकारी नभएको र गैरसरकारी संस्थाहरूको निगरानीमा बढी निर्भरता रहेको उल्लेख गरेको छ।

माइती नेपालले गत वर्ष काकरभिट्टा नाकाबाट चार जनालाई उद्धार गरेको र १६८ जनालाई जोखिमपूर्ण यात्राबाट रोकेको जनाएको छ। यो वर्षको जुन महिनासम्म ९३ जनालाई यात्रा गर्नबाट रोकेर थप चार जनालाई उद्धार गरिएको तथ्यांक छ।

उद्धार र मनोपरामर्श

माइती नेपालको टोलीले उद्धार गरिएका किशोरीहरूलाई मनोपरामर्श सेवा प्रदान गरेको छ। १६ देखि २५ वर्ष उमेर समूहका यी किशोरीहरूलाई अवैध गतिविधिबाट टाढा रहन सुझाव दिइएको छ। भारतीय अधिकारीहरूको सहयोगमा उनीहरूको संरक्षण र कानुनी प्रक्रिया अघि बढाइएको छ।

भेष बदलेर गाउँ पस्ने रुपन्देहीका ‘अन्डरकभर’ एसपी: दुई महिनामै ५ करोडको तस्करी नियन्त्रण

यो घटनाले नेपाल–भारत सीमामा मानव तस्करीका लागि नक्कली कागजातको प्रयोग र संगठित गिरोहको सक्रियतालाई पुनः उजागर गरेको छ। यसले सीमा सुरक्षामा थप सतर्कता र प्रभावकारी नीति आवश्यक रहेको देखाएको छ। माइती नेपालजस्ता संस्थाहरूको पहल र अन्तर्राष्ट्रिय सहकार्यले यस्ता गतिविधि नियन्त्रणमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ।