काठमाडौं, असार २३ – नेपाली शिक्षा प्रणाली परम्परा र आधुनिकताको दोबाटोमा उभिएको देखिन्छ। गुरुकुल, गुम्बा र मदरसा जस्ता परम्परागत शिक्षण संस्थाहरू नेपाली समाजको मौलिक ज्ञानको स्रोत थिए। तर, आजको औपचारिक शिक्षाले यस्ता प्रणालीलाई नजरअन्दाज गर्दा मौलिकता हराउँदै गएको छ।

गुणस्तर र पहुँचमा असमानता

ग्रामीण तथा दुर्गम क्षेत्रका विद्यालयहरूमा अझै पनि पूर्वाधार, योग्य शिक्षक र सिकाइ वातावरणको अभाव छ। सरकारले शिक्षा पहुँचमा सुधार गरे पनि गुणस्तरको खाडल अझै गहिरो छ।

प्रविधिमा आधारित शिक्षाको अभाव

कोभिडपछिको डिजिटल शिक्षाको आवश्यकता बढे पनि विद्यालयहरूमा प्रविधि, उपकरण र तालिमको व्यापक अभावले डिजिटल शिक्षा सम्भव हुन सकेको छैन। यो नेपालको शिक्षा भविष्यका लागि गम्भीर चुनौती हो।

समावेशी शिक्षामा चुनौती

अपाङ्गता भएका विद्यार्थीहरू, आर्थिक रूपमा कमजोर वर्ग, र सामाजिकरूपले पछाडि पारिएका समुदायहरू अझै शिक्षाबाट वञ्चित छन्। छात्रवृत्तिका कार्यक्रमहरू पारदर्शी र प्रभावकारी बनाउन जरुरी छ।

उच्च शिक्षाको सन्दर्भ

नेपाली विश्वविद्यालयहरूमा नवप्रवर्तन, अनुसन्धान र अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिस्पर्धाको खाँचो छ। राजनीतिक हस्तक्षेप र स्रोतको अभावले विश्वविद्यालयहरू बेरोजगार उत्पादन केन्द्र बनेका छन्।

शिक्षा बजेटको ७९% तलब–भत्तामा: गुणस्तर, पूर्वाधार र समानताको संकट

निष्कर्ष

शिक्षा सुधार घोषणामा मात्र सीमित हुन नदिई, ठोस कार्यान्वयन गर्न जरुरी छ। परम्परा र प्रविधिबीचको समन्वय, गुणस्तरीय शिक्षा, समावेशी पहुँच र नीति सुधारमार्फत मात्रै नेपाली शिक्षा प्रणाली लाई भविष्यतर्फ लम्काउन सकिन्छ।