सुई प्रयोगकर्ताको संख्या बढ्दै, उपचार केन्द्र अपुग, नीति कार्यान्वयनमा कमी

काठमाडौं, वैशाख २९ । नेपालमा लागूपदार्थको लत भयावह रूपमा फैलिँदैछ। पछिल्लो तथ्यांक अनुसार, देशभर झन्डै १ लाख ३८ हजारभन्दा बढी व्यक्तिहरू यस लतमा परेका छन्। तीमध्ये करिब ७ प्रतिशत महिला छन्। झन् चिन्ताजनक कुरा, झन्डै ७० प्रतिशत प्रयोगकर्ताले सुई प्रयोग गर्छन् र तीमध्ये अधिकांश २५ वर्षमुनिका युवा हुन्।

उपचारलाई प्राथमिकता दिन आग्रह, तर कार्यान्वयन कमजोर

विश्व स्वास्थ्य संगठनलगायत अन्तर्राष्ट्रिय निकायहरूले लागूपदार्थको लतलाई मानसिक र शारीरिक रोगको रूपमा लिन आग्रह गर्दै आएका छन्। तर नेपालमा न त पर्याप्त उपचार केन्द्र छन्, न त मौजुदा केन्द्रहरूको गुणस्तर सुनिश्चित गरिएको छ। केही वर्षअघि स्थापना गरिएका इकाइहरू अहिले निष्क्रिय अवस्थामा पुगेका छन्।

लागूपदार्थको लत विरुद्ध चेतनामूलक कार्यक्रमको प्रभावकारिता कमजोर

सरकारी निकायहरूले कहिलेकाहीँ चेतनामूलक कार्यक्रम गर्छन्। तर ती कार्यक्रमहरूमा न निरन्तरता छ, न मूल्यांकन। यस्तो सतही प्रयासले लागूपदार्थको लत विरुद्ध प्रभावकारी सन्देश दिन सक्दैन। उदाहरणका लागि, विद्यालयमा दुर्व्यसनमुक्त व्यक्तिलाई प्रेरणाका रूपमा ल्याउँदा उल्टै “एउटा पटक त चल्छ” भन्ने सोच जन्मिन सक्छ।

पुनःस्थापना र उपचार सेवा अझै पनि सीमित

अर्कोतर्फ, उपचार र पुनःस्थापनाको अवस्था अझै कमजोर छ। धेरै प्रयोगकर्ताले महंगो शुल्कका कारण सेवा लिन सक्दैनन्। राज्यले लागूपदार्थको लत मा परेकाहरूका लागि सस्तो, गुणस्तरीय र पहुँचयोग्य सेवा दिनुपर्नेमा चासो देखाएको छैन। यसै कारण सहरदेखि गाउँसम्म दुर्व्यसनको सञ्जाल फैलिएको छ।

औषधि आपूर्ति, विक्री र ओसारपसारको निगरानीमा निकायबीच स्पष्ट समन्वय छैन। यसले लागूपदार्थको लतलाई नियन्त्रण गर्न अझ जटिल बनाएको छ। त्यसैले, सरकारले सबै प्रदेशमा गुणस्तरीय उपचार र पुनःस्थापन केन्द्र स्थापना गर्नु अत्यावश्यक छ।

लागूपदार्थको लत को समाधान सम्भव छ, तर राजनीतिक इच्छाशक्ति चाहिन्छ

समस्या गहिरो छ, तर समाधान असम्भव भने होइन। यो लत न्यूनीकरण गर्न राज्य, समाज, परिवार र प्रयोगकर्ता सबैको समन्वित प्रयास आवश्यक छ। त्यसका लागि गम्भीर नीतिगत प्रतिबद्धता र दीर्घकालीन योजना अनिवार्य हुन्छ।

नेपालमा मानसिक स्वास्थ्यको संकट: उपचार, चेतना र सामाजिक दृष्टिकोणको खाँचो

अबको बाटो: सहकार्य र दीर्घकालीन रणनीति

अब, समय आएको छ कि हामी लागूपदार्थको लत लाई व्यक्तिगत असफलता होइन, राष्ट्रिय स्वास्थ्य संकटका रूपमा हेरौं। यो लत नियन्त्रण गर्न शिक्षा, चेतना, उपचार र पुनःस्थापनाको एकीकृत प्रणाली विकास गर्नु आवश्यक छ।