जब सपना प्रशासनको भूलभुलैयामा हराउँछ, तब सुधारको बाटो खोज्नु आवश्यक हुन्छ

काठमाडौं, जेठ ११ — रामबहादुर सापकोटा (काल्पनिक पात्र), एक प्रेरणादायी सरकारी युवा, जसको छातीमा देश बदल्ने सपना बलेको थियो। न्याय, पारदर्शिता र सरकारी सेवा सुधार को आकांक्षा बोकेर सरकारी सेवामा प्रवेश गरेका रामबहादुरको दिन कार्यालयको ढोका खोलेदेखि नै सुधारको आवाजसँग सुरु हुन्थ्यो। उसले सरकारी प्रणालीलाई दक्ष, उत्तरदायी र नागरिकमैत्री बनाउने लक्ष्य राखेको थियो, र यही उद्देश्यले उसले आफ्नो काममा इमानदारी र निष्ठाको मिसन देख्थ्यो।

तर प्रणाली भने पुरानै ढर्रामा अडिएको थियो। जताततै लालफितशाही, निर्णय प्रक्रियामा ढिलाइ, र तीन तहको स्वीकृति प्रक्रिया जस्ता अड्चनहरूले रामबहादुरजस्ता उत्साही कर्मचारीहरूलाई हतोत्साहित बनाउँदै थिए।

सरकारी सेवा सुधार आवश्यक किन?

१. प्रक्रियाको सरलीकरण
अनावश्यक कागजी झन्झट घटाएर One-Stop Service प्रणाली प्रभावकारी बनाइनुपर्छ। डिजिटल माध्यमबाट काम गर्ने प्रवृत्ति अपनाउनुपर्छ।

२. कर्मचारी सशक्तिकरण र अधिकार प्रत्यायोजन
तल्लो तहमा काम गर्ने कर्मचारीलाई पनि निर्णय लिने अधिकार दिनु जरुरी छ। समयसापेक्ष तालिम र प्रविधिमैत्री वातावरणले दक्षता बढाउँछ।

३. प्रोत्साहन र पहिचान
नयाँ सोच र मेहनतलाई सम्मान दिने संस्कृति विकास गर्नुपर्छ। प्रगतिशील सोच भएका कर्मचारीलाई सम्मानित गर्दा अन्य कर्मचारीमा पनि सकारात्मक ऊर्जा पैदा हुन्छ।

सपना अझै बाँकी छ

रामबहादुरको कथा एउटा पात्रको मात्र होइन, यो हाम्रो सम्पूर्ण प्रशासनिक संरचनाको प्रतिबिम्ब हो। प्रणाली परिवर्तनको सुरुवात पनि त्यहीँबाट हुनुपर्छ जहाँ सपना हराएको हो। जब सुधारको योजना व्यवहारमा आउँछ, तब रामबहादुरजस्ता हजारौं युवाले देशसेवामा नयाँ ऊर्जा भर्न सक्छन्।

सुरक्षित सवारी अझै सपना: नेपालमा बढ्दो सडक दुर्घटना र राज्यको निष्क्रियता

प्रशासनिक सुधारमा राजनीतिक इच्छाशक्तिको भूमिका

सरकारी सेवा सुधार केवल प्राविधिक उपायले मात्र सम्भव हुँदैन, यसको मूलचाहिँ राजनीतिक इच्छाशक्तिमा पनि निर्भर गर्छ। जब नीतिनिर्माता स्वयं प्रणाली पारदर्शी, प्रभावकारी र नागरिकमैत्री बनाउन प्रतिबद्ध हुन्छन्, तब सुधारका पहलहरू दिगो हुन्छन्। पदधारीहरूको नियमित हस्तक्षेप, सरुवा–बढुवामा पक्षपात, र अस्थिर नेतृत्वले सुधारको गति कमजोर पार्दछ। त्यसैले सरकारी सेवा सुधारलाई संस्थागत बनाउन कानुनी संरचना र स्पष्ट कार्यनीति निर्माण गर्नु अत्यावश्यक छ, जसमा राजनीतिक हस्तक्षेपको सम्भावना न्यून होस् र कर्मचारीले सुरक्षित, न्यायपूर्ण र प्रगतिशील वातावरणमा काम गर्न पाऊन्।

सरकारी सेवा सुधार केवल प्रणालीगत परिवर्तन होइन, यो कर्मचारीको मनोबल, देशको सेवा गुणस्तर र जनताको विश्वासको कुरा हो। सुधारका यी साना तर ठोस कदमहरूले प्रशासनमा नयाँ युगको सुरुवात सम्भव छ।