राजनीतिको अपराधीकरण, इजमको पतन र जनताको मौनता — आज गणतन्त्र केवल सत्ता टिकाउने उपकरणमा सीमित हुँदै गएको छ

काठमाडौँ, जेठ १५ — नेपालमा गणतन्त्रको घोषणालाई दशकौं बितिसकेको छ। तर आज पनि आम नागरिकले सुशासन, जवाफदेहिता र समानताको अनुभूति गर्न सकेका छैनन्। लोकतन्त्रको सन्देश बोकेको यो व्यवस्था आज ‘काण्डै काण्डको गणतन्त्र’ का रूपमा चिनिन थालेको छ — जहाँ सत्ता, भ्रष्टाचार र निष्क्रियताले नागरिकको विश्वासलाई तहस–नहस बनाइरहेका छन्।

राज्य संयन्त्रमा स्वास्थ्य सामग्री काण्ड, राहत वितरण घोटाला, योजना फण्ड हिनामिना जस्ता अनगिन्ती भ्रष्टाचारका कथा लहरै लहर छन्। जनताले यसलाई व्यङ्ग्यमा ‘फण्डा काण्ड’ भन्न थालेका छन् – किनकि योजनाभन्दा फण्डमा सरकारको ध्यान बढी छ।

राजनीतिमा ‘फेस सेभिङ’, समाजमा ‘फेस सेलिङ’

आजको राजनीतिमा अपराधीकरणको अवस्था यस्तो भइसकेको छ कि कुनै नेताले गल्ती गर्‍यो भने पार्टीले संरक्षण गर्छ, कुनै कर्मचारीले भ्रष्टाचार गर्‍यो भने “उसको पछाडि नेताको हात छ” भन्ने तर्कले सजायबाट उम्किन्छ। शासनले अपराधीलाई संरक्षण दिन थालेपछि समाजले अपराधलाई संस्कार मान्न थाल्छ।

गल्ती स्वीकार्न नचाहने ‘फेस सेभिङ’ प्रवृत्तिले नेतृत्व कमजोर बनाउँछ, सुधारको सम्भावना बन्द गर्छ। अर्कोतर्फ, ‘फेस सेलिङ’ संस्कृति नैतिकता बेच्ने, स्वार्थ पाल्ने अभ्यासमा परिणत हुँदै गइरहेको छ।

इजमहरू विचार होइन, शक्ति टिकाउने औजार

आज नेपाली राजनीतिमा प्रचलित ‘इजम’ हरू—जस्तै ओलिइजम, देउवाइजम, र दहालइजम—सैद्धान्तिक विचार होइन, व्यक्तिगत सत्ताको संरक्षणका साधनमा सीमित छन्।

१. ओलिइजम: कठोर, सत्ताकेन्द्रित अहंकार

२. देउवाइजम: सस्तो सम्झौतावादी पुरानो शैली

३. दहालइजम: आदर्शको भाषण, व्यवहारमा भागबन्डा

यी ‘इजम’ हरू विचारको बहस होइन, पदको व्यवस्थापन मात्र हुन्।

जब भ्रष्टाचार ‘बुद्धिमत्ता’ ठानिन्छ

राजनीतिले समाजलाई पनि विकृत गर्दै लगेको छ। नेताहरूको भ्रष्टाचारलाई ‘चतुराइ’ मान्ने प्रवृत्ति विकसित भएको छ। एउटा इमानदार कर्मचारीले घूस नखाँदा उल्टै प्रश्न गरिन्छ—”यस्तो बेलामा पनि इमानदार?”

नैतिकताको ह्रास यस्तो तहमा पुगेको छ कि समाजले सही र गलत छुट्याउन समेत संघर्ष गर्न थालेको छ।

अब फेरि आन्दोलन चाहिन्छ — प्रवृत्तिविरुद्ध

इतिहासले देखाएको छ, जब जनता सडकमा उत्रिए, व्यवस्था फेरिए। आज फेरि प्रवृत्तिविरुद्ध जनआन्दोलन आवश्यक देखिन्छ। सत्ता होइन, सोच बदल्ने लडाइँ सुरु गर्नुपर्छ।

नेता, कर्मचारी, व्यापारी र नागरिक—सबै मिलेर जब बेइमानीलाई सामान्य ठान्छन्, तब राष्ट्र ढल्कँदै जान्छ। परिवर्तनको सुरुवात सोच र आचरणबाट हुनुपर्छ।

देश छाड्ने नेपाली, नेपाल अँगाल्ने विदेशी: बसाई सराईको दुई धार

अन्त्यमा: जनताले फेरि आँखा खोल्ने बेला भयो

काण्डै काण्डको गणतन्त्र मा हामीले विश्वास गुमाएका छौं, तर आशा भने बाँकी छ।

त्यो दिन जब जनता फेरि सोध्न थाल्छन्:

१. मेरो करको पैसा कहाँ गयो?

२. तपाईं किन सधैं सत्तामा हुनुहुन्छ?

३. किन तपाईंका छोराछोरी विदेश पढ्छन्, मेरा पढ्न पाउँदैनन्?

त्यसै दिनबाट परिवर्तन सुरु हुन्छ।

अब गफ होइन, ग्यारेन्टी खोज्ने बेला हो।
देश हाम्रो हो, फेरि नझुकौं!