सौर्य ऊर्जाबाट सिँचाइ, मोबाइलबाट कृषि जानकारी, सहकारीको साथ र किसानमैत्री यन्त्र—अब नेपालमा सम्भव छ कृषि पुनर्जागरण

काठमाडौँ, जेठ २८ — गाउँको बाँझो खेत र सहरको भीडबीच अल्मलिएको नेपाली युवा अब नयाँ सम्भावनाको मोडमा उभिएको छ। कृषि आधुनिकीकरण नेपाल अभियान अन्तर्गत, सरकार र सहकारी संस्थाहरूले प्रविधिमैत्री उपायहरू अपनाउँदै गाउँ फर्कन खोज्ने पुस्तालाई ऊर्जा र उत्साह दिने आधार तयार गरिरहेका छन्। जब कृषकको हातमा मोबाइल र खेतमा सौर्य सिँचाइ आउँछ, तब बाँझो जमिन सम्भावनाको प्रयोगशाला बन्ने मार्गमा अग्रसर हुन्छ।

बाँझो खेत, बाँझो भविष्य होइन

गाउँका ती खेतहरू जहाँ हिजो बाबुहरूले पसिना बगाए, आज सुनसान छन्। सहरमा ‘रोजगार’को भ्रममा दौडिँदा, हलो र हँसिया बिर्सिएका धेरै युवाले अब बाँझो खेत हेर्दा आत्मग्लानि महसुस गर्न थालेका छन्। बाँझो खेत केवल उत्पादनशून्यता होइन, भविष्य नबुझेको प्रतीक पनि हो। यही माटोमा सम्भावना छ, तर त्यसलाई जगाउने कुशलता चाहिन्छ—जुन आजको दिनमा कृषि आधुनिकीकरणले प्रदान गर्दैछ।

सरकारी पहल: यान्त्रिक कृषिका नयाँ प्रयासहरू

नेपाल सरकारले ‘प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीकरण योजना’ अन्तर्गत देशभर विभिन्न यन्त्रसेवा केन्द्र स्थापना गरिसकेको छ। यिनीहरूले सौर्य ऊर्जाबाट सिँचाइ, साना कटनी यन्त्र, मल–बीउ श्रेणीकरण यन्त्र, भण्डारण सुविधा आदि सेवा कृषकहरूलाई सहकारीमार्फत उपलब्ध गराउँदैछन्।

यन्त्र प्रयोगबाट कृषकले ३०–४०% श्रम समय बचत गरेका छन्।

यी प्रयासले उत्पादन लागत घटाउनुका साथै कृषिमा युवाको आकर्षण बढाउने अपेक्षा गरिएको छ।

डिजिटल युगको स्मार्ट कृषि

‘कृषि आधुनिकीकरण नेपाल’ अब केवल यन्त्रमा सीमित छैन—डिजिटल प्रविधिले पनि कृषकको जीवनशैली बदल्दैछ। ‘कृषि सूचना सेवा पोर्टल’ नामक मोबाइल एपमार्फत कृषकले माटोको पोषक स्थिति, मौसमी पूर्वानुमान, बालीको सल्लाह र बजार मूल्यको जानकारी घरैमा पाउन थालेका छन्।

मोबाइलको टचमा बजारको मूल्य जान्न सकिने दिन अब दूर छैन।

सहकारी र एशियाली विकास बैंकको सहकार्य

ADB को सहकार्यमा सञ्चालनमा आएको ‘कृषि व्यवसायीकरण तथा व्यापार परियोजना’ अन्तर्गत कृषक–उद्यमीलाई समूहमा उत्पादन भेला गर्ने, भण्डारण र शीतभण्डार विकास गर्ने, र निर्यात क्षमतामा अभिवृद्धि गर्ने लक्ष्य लिइएको छ।

यी सबैले कृषकलाई दीर्घकालीन लगानी गर्न, जोखिम व्यवस्थापन गर्न र आत्मनिर्भर बन्न सहयोग गरिरहेका छन्।

अबको बाटो: आत्मनिर्भर कृषिमा पुनरागमन

अब समय आएको छ, जहाँ सहरको सटर होइन, खेतको हरियाली सपना बन्नुपर्छ। कृषि यान्त्रीकरण, डिजिटल प्रविधि, सहकारीको समर्थन र सरकारी योजनाको एकीकृत प्रयोगबाट कृषि आधुनिकीकरण नेपाल को सपना साकार हुन सक्छ।

अब गाउँ फर्केर बाँझो खेतलाई हरियाली बनाउने समय हो।

कृषकको श्रम सस्तो, उपभोक्ताको खर्च महँगो: बिचौलियाले कब्जा जमाए कृषि मूल्यमा

निष्कर्ष: कृषि अब विकल्प होइन, अवसर हो

कृषि अब बाँच्नको माध्यम मात्र होइन, समृद्धिको बाटो हो। सरकारले अघि सारेका योजनाहरू, डिजिटल प्रविधिको सहजता, र युवाको फिर्ती इच्छा मिलेर कृषि आधुनिकीकरण नेपाल को यथार्थ बनाउँदै छन्। अब बाँझो खेतलाई नव–ऊर्जायुक्त प्रयोगशाला बनाउने समय हो—हामी सबै मिलेर।