नेपालको अर्थतन्त्रमा गम्भीर असन्तुलन: १२७ देशसँग व्यापार घाटा, भारत–चीन अग्रपंक्तिमा
काठमाडौं, साउन ८ – आर्थिक वर्ष २०८१/८२ (साउन २०८१ देखि असार २०८२) मा नेपालको व्यापार प्रदर्शन निराशाजनक रहेको छ। भन्सार विभागको तथ्यांकअनुसार, नेपालले कुल १६४ देशसँगको व्यापारमा १२७ देशसँग ठूलो घाटा व्यहोरेको छ, जबकि केवल ३७ देशसँग मामूली व्यापार नाफा हासिल गरेको छ। यो तथ्यांकले नेपाली अर्थतन्त्रको आयातमाथिको अत्यधिक निर्भरता र निर्यात प्रवर्द्धनको कमजोरीलाई स्पष्ट गर्छ।
व्यापार घाटाको चिन्ताजनक अवस्था
समीक्षा अवधिमा नेपालले १८ खर्ब ४ अर्ब १२ करोड रुपैयाँ बराबरको वस्तु आयात गरेको छ, तर निर्यात भने २ खर्ब ७७ अर्ब ३ करोड रुपैयाँमा सीमित छ। परिणामस्वरूप, देशले १५ खर्ब २७ अर्ब ९ करोड रुपैयाँको विशाल व्यापार घाटा व्यहोरेको छ। यो असन्तुलनले नेपालको अर्थतन्त्रमा संरचनात्मक समस्याहरू रहेको प्रष्ट हुन्छ।
भारत र चीनसँगको व्यापार घाटा: प्रमुख चुनौती
नेपालको व्यापार घाटामा दुई छिमेकी मुलुक, भारत र चीन, को योगदान सबैभन्दा ठूलो छ।
- भारतसँगको घाटा: नेपालले भारतबाट १० खर्ब ७१ अर्ब १९ करोड रुपैयाँको वस्तु आयात गरेको छ, तर निर्यात २ खर्ब २४ अर्ब ६८ करोड रुपैयाँमा मात्र सीमित छ। यसले ८ खर्ब ४६ अर्ब ५१ करोड रुपैयाँको ठूलो घाटा निम्त्याएको छ।
- चीनसँगको घाटा: चीनबाट ३ खर्ब ४१ अर्ब १० करोड रुपैयाँको आयात भएको छ, जबकि निर्यात २ अर्ब ६३ करोड रुपैयाँमा सीमित छ। फलस्वरूप, चीनसँग ३ खर्ब ३८ अर्ब ४७ करोड रुपैयाँको घाटा रहेको छ।
यी दुई देशसँगको कुल घाटा ११ खर्ब ८५ अर्ब रुपैयाँभन्दा बढी छ, जुन नेपालको कुल व्यापार घाटाको ठूलो हिस्सा हो।
अन्य देशहरूसँगको व्यापार घाटा
भारत र चीनबाहेक, अन्य देशहरूसँग पनि नेपालको व्यापार घाटा उल्लेखनीय छ। प्रमुख देशहरूमा:
- अर्जेन्टिना: ९९ अर्ब २९ करोड रुपैयाँ
- युक्रेन: २४ अर्ब ९० करोड रुपैयाँ
- संयुक्त अरब इमिरेट्स (युएई): २२ अर्ब ३१ करोड रुपैयाँ
- इन्डोनेसिया: १४ अर्ब ९१ करोड रुपैयाँ
थाइल्यान्ड, ब्राजिल, मलेसिया, र अस्ट्रेलियासँग पनि उल्लेख्य घाटा रहेको छ।
व्यापार नाफा: सीमित उपलब्धि
नेपालले केही देशहरूसँग व्यापार नाफा हासिल गरे पनि यो रकम घाटाको तुलनामा नगण्य छ।
- अफगानिस्तान: ७७ करोड रुपैयाँ निर्यात र ८४ हजार रुपैयाँ आयात, जसले ६८ करोड ६१ लाख रुपैयाँको नाफा दिएको छ।
- डेनमार्क: ३३ करोड ८९ लाख रुपैयाँको नाफा।
- रसिया: ७ करोड ७४ लाख रुपैयाँको नाफा।
यद्यपि, यी नाफाहरूले समग्र व्यापार सन्तुलनमा खासै प्रभाव पारेका छैनन्।
आर्थिक वर्ष २०८१/८२ को तथ्यांकले नेपालको अर्थतन्त्रमा गहिरो संरचनात्मक समस्या रहेको देखाउँछ। आयातमाथिको निर्भरता घटाउन र निर्यात प्रवर्द्धन गर्न ठोस नीति र रणनीति आवश्यक छ। विशेषगरी, भारत र चीनसँगको व्यापार घाटा कम गर्न विशेष पहलकदमी अपरिहार्य छ। निर्यात बजार विस्तार, स्वदेशी उत्पादनको प्रतिस्पर्धात्मकता वृद्धि, र व्यापार नीतिमा सुधारमार्फत यो चुनौती समाधान गर्न सकिन्छ।
तपाईंको प्रतिक्रिया